OBJEKTIF AM
Memahami pengetahuan asas mengenai konkrit bertetulang dan penggunaannya di dalam industri pembinaan
OBJEKTIF KHUSUS
Di
akhir unit ini anda dapat :
ü
Menjelaskan penggunaan kotak
bentuk dalam pembinaan konkrit bertetulang.
PENGENALAN KONKRIT BERTETULANG
5.1.1
Takrifan Konkrit Bertetulang
·
Konkrit bertetulang ialah suatu pembentukan hasil gabungan
dari sifat-sifat yang berbeza pada konkrit dan keluli.
Gabungan ini dapat menghasilkan satu kekuatan untuk menahan daya mampatan
dan tegangan.
·
Bahan-bahan ini merupakan bahan-bahan binaan
yang kuat dan tahan lasak bagi menjadikannya sebagai suatu anggota
bangunan. Ia boleh dibentuk kepada
bentuk-bentuk yang berbeza-beza dengan saiz yang berubah-ubah.
Misalnya dari suatu tiang segiempat yang mudah hinggalah kepada bentuk
kubah (dome) yang langsing dan melengkung.
a)
Kekuatan tegangan konkrit bersamaan 10 % daripada kekuatan mampatannya.
b)
Rekabentuk konkrit tetulang dibuat beranggapkan
konkrit tidak dapat mengatasi rintangan daya-daya tegangan.
c)
Tetulang direkabentuk untuk mengambil daya-daya tegangan yang dipindahkan
melalui ikatan permukaan dua bahan tersebut iaitu konkrit dan tetulang.
d)
Jika ikatan (dalam) lekatan permukaan kedua-dua bahan tidak mencukupi,
tetulang akan tergelincir dari konkrit dan tidak akan ada tindakan gabungan
konkrit dan keluli.
e)
Konkrit hendaklah dimampatkan / dipadatkan dengan baik di sekeliling
tetulang semasa pembinaannya.
f)
Sebagai tambahan, tetulang yang digunakan hendaklah
terdiri daripada tetulang yang mempunyai permukaan berpintal / bertindan untuk
mendapatkan cengkaman tambahan mekanikal (ribbed and twisted bar).
a)
Simen
Terdiri daripada simen baru (fresh). Bersih daripada
ketulan-ketulan mengeras dan disimpan di dalam bangunan simpanan (store) yang
kalis air / cuaca dengan lantainya yang dinaikkan dari permukaan bumi.
b)
Batu baur
Bahannya mestilah bersih, tajam dan mempunyai gred yang
baik, misalnya pasir sungai yang bebas dari segala kotoran. Bagi pasir yang
kotor (mengandungi lumpur, kelodak dan daun-daun mati), ia mestilah dibasuh
dahulu dan seelok-eloknya ditapis.
c)
Batu baur kasar
Mestilah didatangkan dari kuari yang dibenarkan, misalnya
batu kelikir atau batu kapur. Ianya
mesti dari gred yang baik dan sekata dengan saiznya 6 – 12 mm.
Bahan ini mestilah bebas dari kelodak, lumpur atau semua jenis kotoran.
d)
Air
Hendaklah bersih dan baru (dari jenis air yang boleh
diminum). Ianya diambil dari punca
air yang sebenar.
5.3.1
Konkrit
●
Konkrit merupakan bahan campuran batu baur, simen dan air, dan apabila
bertindak antara simen dan air ia akan memejal dan padu.
●
Konkrit adalah keras dan merapuh. Kekuatannya
bergantung kepada kadar bancuhan,
umur kematangannya dan lain-lain lagi.
●
Kekuatan ketara yang ada pada konkrit adalah lemah pada daya tegangan
iaitu kira-kira 1/10 daripada kekuatan mampatannya.
●
Konkrit akan terus bertambah kekuatannya terutamanya pada peringkat awal
beberapa minggu dan ia akan berterusan secara perlahan selepas dari itu.
Di peringkat 28 hari, konkrit telah mencapai tiga perempat (3/4) daripada
kekuatan maksimumnya. Sifat kekuatan inilah kerja binaan dapat dijalankan dengan
lebih maju (progress) lagi.
●
Kuantiti penggunaan air juga penting.
Jika terlalu banyak air, ia akan melemahkan sifat kekuatan konkrit dan
jika terlalu berkurangan pula ia akan menyebabkan konkrit sukar untuk dimampat
dan dipadukan.
●
Kuantiti penggunaan air adalah bergantung kepada jenis batu baur yang
digunakan dan kuantiti simen itu sendiri. Tetapi
biasanya ialah lebih sedikit atau separuh daripada jumlah berat simen.
●
Bagi kerja kecil, simen biasanya boleh dibeli dalam kampit 50 kg dan
dengan beg simen ini bolehlah dijadikan sebagai satu kadar bancuhan seperti
berikut:
i)
simen 50 kg
ii)
pasir 85 kg
iii)
kelikir 160 kg
iv)
air 28 kg
●
Bagi kerja yang besar, simen dibekalkan dalam kelompokan besar 1 meter
padu dan ini bolehlah juga dijadikan sebagai satu kadar bancuhan seperti berikut:
i)
simen 360 kg
ii)
pasir 600 kg
iii)
kelikir 1150 kg
iv)
air 200 kg
●
Bancuhan yang diterangkan di atas adalah dikenali sebagai bancuhan
diterangkan (prescribed mix) dan dari bancuhan ini kiub konkrit 150 mm dibentuk
dan dibiarkan selama 28 hari. Purata
kekuatan dari keputusan ujian kiub yang ada ialah 33 N/mm2 dan
biasanya tidak ada yang kurang daripada 25 N/mm2.
●
Jika ada yang mempunyai kekuatan yang kurang daripada 21 N/mm2,
ini menunjukkan ada sesuatu yang diluar dari prosedur penyediaan kiub iaitu
simen, batu baur dan kadar bancuhan atau mungkin pada kaedah ujian mampatan.
●
Biasanya kiub 150 mm pada peringkat umur 28 hari mempunyai kekuatan
minima 25 N/mm2 dan dengan alasan ini kita menamakannya sebagai
konkrit gred 25 dan 25 N/mm2 adalah kekuatan ciri bagi konkrit (fcu)
tersebut.
●
Bancuhan rekabentuk adalah merupakan bancuhan yang memerlukan
data-data yang berkaitan dengan sejarah bahan-bahan yang digunakan, penggunaan
jentera pembancuh dan sistem penyeliaan.
●
Konkrit lain juga digredkan mengikut sistem yang sama iaitu gred 20, 30,
40 dan lain-lain lagi. Konkrit gred
20 biasanya digunakan untuk tiang / balak untuk superstruktur yang besar saiznya.
Konkrit gred 40 biasanya digunakan di keadaan tertentu, terutama untuk
mengelakkan saiz yang terlalu besar bagi bangunan rendah atau bagi struktur
tinggi.
●
Konkrit gred 25 adalah dari jenis yang biasa digunakan pada struktur yang
kerap didapati pada hari ini dan penggunaan simennya mestilah ekonomi dan
keputusan kiub yang dihasilkan mencapai matlamat tanpa menimbulkan kesukaran.
●
Terdapat dua (2) faktor di mana konkrit patut dikenakan tetulang untuk
kegunaan praktikal selain dari kemampuannya terhadap kekuatan mampatannya iaitu:
i)
Pertambahan
kekuatan
Pertambahan kekuatan konkrit berlaku mengikut pertambahan
umurnya iaitu ia bertambah dengan cepat di peringkat awal dan akan berkurangan
kemudiannya. Perubahan tipikal
dalam kekuatan bagi konkrit simen Portland yang dibenarkan dalam CP 110 ialah:
Jadual 5.1
Perubahan tipikal kekuatan Simen Portland dalam CP 110
Umur
|
7 hari
|
1 bulan
|
2 bulan
|
3 bulan
|
6 bulan
|
1 tahun
|
Kekuatan
N/mm2
|
16.5
|
25.0
|
27.5
|
29.0
|
30.0
|
31.0
|
ii)
Ciri-ciri ketahanan
(durability) konkrit
Struktur konkrit direkabentuk dan dikira untuk jangka masa
panjang dan memerlukan pemeliharaan yang sedikit.
Sifat ketahanan konkrit dipengaruhi oleh :
● Keadaan
pendedahannya.
● Mutu
konkrit
● Tebal
penutup (concrete cover)
● Lebar
permukaan keretakan
Pendedahan struktur akan mempengaruhi campuran simen yang diperlukan;
penggunaan bahan dan nisbah air-simen; tebal minima penutup konkrit serta
penggunaan jenis simen misalnya simen rintangan sulfat.
Mengadakan penutup konkrit adalah
untuk bertujuan menghalang ejen pengaratan dari merosakkan tetulang, melindungi
tetulang dari mengalami kenaikan
suhu yang cepat serta menghilangkan kekuatannya semasa kebakaran.
iii)
Kesimpulan
a)
Pemilihan jenis konkrit dipengaruhi oleh kekuatan yang diperlukan.
b)
Kekuatan konkrit diperolehi dengan mengukur kekuatan hancur contoh kiub
yang diawetkan. Pada kebiasaannya
kekuatan untuk 7 atau 28 hari diukurkan.
c)
Kekuatan konkrit diketahui melalui gred
yang diberikannya.
5.3.2 Keluli / Bar Tetulang
Keluli bukanlah logam asli kerana keluli lembut biasanya
mengandungi 90 % besi dan 10 % terdiri daripada setengah bahagian manganese,
suku bahagian karbon dan selebihnya ialah silikon, sulfur dan fosforus.
Dari bahan kandungan minor tadi, karbonlah yang terpenting.
a)
Jenis Keluli
Keluli lembut tergelek panas biasanya mempunyai pemukaan
yang licin. Oleh itu keluli jenis
ini senang dibengkokkan dan memerlukan jejari yang kecil. Contohnya dawai keluli
pengikat tiang atau balak kecil.
Keluli alah tinggi tergelek panas ialah keluli yang
mempunyai bahan kandungan karbon yang lebih dari keluli lembut biasa.
Ianya dikilangkan dengan permukaan kasar yang bertindih.
Keluli alah tinggi kerja sejuk mempunyai permukaan
bertindih-tindih berbentuk pintal empat segi, juga disebut sebagai “deformed
bar” atau bar dibentuk.
Bentuk piawai bar dan cara menjadualkan tetulang
ditentukan dalam BS 446. Jenis
tetulang (keluli) ditandakan dengan kod iaitu R bagi keluli lembut dan Y bagi
keluli tegasan tinggi.
Pengukuran bagi kekuatan berjenis-jenis keluli adalah
sukar untuk dinyatakan dalam bentuk mudah kerana timbulnya nilai-nilai
kesesuaian penggunaannya tetapi ia lebih dikenali sebagai:
i)
Keluli
lembut tergelek panas (Hot rolled mild steel) mempunyai kekuatan 250 N/mm2
(fy)
ii)
Keluli
alah tinggi tergelek panas (Hot rolled high yield steel) mempunyai kekuatan 410
N/mm2 (fy)
iii)
Keluli
alah tinggi kerja sejuk (Cold worked high yield steel) mempunyai kekuatan 425
N/mm2 (fy)
b)
Sifat tetulang / bar
Bar Keluli
|
Saiz nominal (mm)
|
Kekuatan ciri (fy) N/mm2
|
1. Hot
rolled mild steel (BS 4449)
2. Hot
rolled high yield steel (BS 4449
3. Cold
worked high yield steel (BS 4461)
4. Hard
drawn steel wire
|
Semua saiz
Semua saiz
Sehingga dan termasuk 16
Melebihi 16
Sehingga dan termasuk 16
|
250
410
460
425
485
|
Semua tetulang hendaklah bebas dan bersih dari karat,
minyak, gris, cat atau lapisan-lapisan keluli yang lain sebelum ia diletakkan
dalam konkrit. Tetulang yang
digunakan hendaklah bersesuaian dengan penentuan piawaian British yang terbaharu
untuk rekabentuk struktur. Tetulang tidak boleh dipanaskan atau dibakar.
Semua tetulang yang cacat seperti bengkok, cengkok, retak dan lain, jika
ianya perlu dibaiki hendaklah dibuat di dalam keadaan sejuk.
5.3.3 Jarak
Tetulang CP 110
a)
Jarak minima antara bar keluli
Jarak tetulang di
dalam ahli struktur adalah penting kerana sekiranya terlalu dekat, sukar untuk
kerja-kerja mampatan hendak dilakukan. Dari
itu kekuatan konkrit yang diperlukan tidak tercapai.
Sekiranya terlalu jauh, kemungkinan kegagalan ricih akan berlaku.
Oleh itu kod praktik dalam CP 110 telah menyarankan perkara berikut:
i)
Bar Individu
Jarak mengufuk mestilah tidak kurang daripada Hagg
= saiz maksima batu baur.
ii)
Bar berpasangan
Jarak mengufuk mestilah tidak kurang dari Hagg
+ 5 mm. Jarak pugak mestilah tidak
kurang daripada 2/3 Hagg.
Jarak pugak sekiranya bar berpasangan tersebut adalah sebelah menyebelah
mestilah tidak kurang daripada Hagg + 5 mm.
iii)
Sekumpulan Bar
Jarak mengufuk dan pugak mestilah tidak kurang daripada Hagg
+ 15 mm.
Fungsi penutup
|
Tebal nominal penutup konkrit mengikut gred (mm)
|
Gred konkrit
20
25
30
40 50
dan ke atas
|
|
1. Melindungi
daripada cuaca biasa
2. Melindungi daripada hujan, cairan air batu dan
konkrit terendam.
3. Melindungi daripada hujan lebat, hujan dan panas
silih berganti dan punca pengaratan.
4. Melindungi daripada air laut dan aliran air di bawah
tekanan.
5. Melindungi
daripada garam bagi kegunaan cairan air batu.
|
25
20
15
15 15
-
40 30
25
20
-
50
40
30 25
-
- -
60
50
-
- 50
40
30
|
Sifat
|
Konkrit
|
Keluli
|
1.
Kekuatan tegangan
|
Lemah
|
Baik
|
2.
Kekuatan mampatan
|
Baik
|
Baik (keluli
langsing akan membengkok dan
Mengembur)
|
3.
Kekuatan ricihan
|
Sederhana
|
Baik
|
4.
Ketahanan lasak
|
Baik
|
Berkarat
jika tidak dilindungi
|
5.
Rintangan kebakaran
|
Baik
|
Lemah (mengalami
kehilangan kekuatan dengan cepat pada suhu yang tinggi)
|
5.4.1 Kegunaan Tetulang untuk Zon Tegangan
Jika suatu balak disangga di atas dua sesangga pada kedua-dua hujungnya dan
dikenakan beban di atas bahagian tengahnya, maka akan berlaku lenturan pada
balak itu. Apabila lenturan terjadi,
maka permukaan bahagian atas balak akan memampat akibat dari tegasan mampatan
dan di bahagian bawahnya berkeadaan tegang dan memanjang disebabkan oleh tegasan
tegangan.
Tegasan maksima didapati berlaku pada lengkungan yang terbawah sekali bagi
permukaan bawah balak itu. Sekiranya
balak itu terdiri tanpa bertetulang, maka akan berlakulah keretakan pada
bahagian bawah dan kemungkinan akan terus patah. Akan tetapi sekiranya balak tersebut dilengkapi dengan
tetulang di bawahnya, balak tersebut tidak akan mengalami apa-apa kegagalan.
5.4.2 Kegunaan Tetulang Untuk Zon Ricihan
¨
Suatu balak boleh dibuat dengan keupayaan menahan kesan lenturan iaitu
dengan mengadakan saiz konkrit yang sesuai untuk menahan kesan mampatan dan
dengan pemasangan bar tetulang keluli untuk mengatasi kesan tegangan.
Tetapi balak yang sama ini mungkin akan gagal disebabkan oleh satu
tindakan yang dikenali sebagai ricihan.
¨
Jumlah tindakan daya luaran yang bertindak melintang pada paksi akan
memanjangkan balak dan daya ini dikenali sebagai daya ricihan.
¨
Kekuatan ricihan sesuatu balak pula diadakan di sebahagian balak iaitu yang
menghubungkan antara kawasan mampatan konkrit dengan kawasan tegangan keluli.
¨
Salah satu cara untuk mengatasi tegangan sendeng pada balak ialah dengan
mengikatkan bar tetulang keluli dengan sudut tepat dari arah retakan.
¨
Bagaimanapun bar tetulang
memanjang mesti diadakan pada balak untuk memberi kekuatan menahan lenturan dan
lebih normal untuk menahan ricihan lebih-lebih lagi jika ianya digabungkan
dengan besi pengikat (rujuk Rajah 5. 3)
¨
Satu cara lagi untuk mengatasi tegangan sendeng yang berlaku pada balak
ialah dengan mengadakan bar
bengkokan 45o bagi merintangi satah yang mana dijangkakan keretakan
berkembang, Cara ini adalah yang
paling berkesan dan kaedah yang terakhir bagi penyelesaian masalah ini.
Balak Julur
Balak julur ialah balak yang terikat
pada satu hujung sahaja. Apabila
balak seumpama ini dibebankan, maka akan berlakulah tegangan di bahagian atas
balak dan mampatan berlaku di bahagian bawahnya. (Rujuk Rajah 5.5 )
5.4.2.2 Balak Terikat
Balak terikat ialah balak yang terikat pada kedua-dua
hujungnya. Pada kebiasaannya
tetulang disediakan pada zon mampatan dan juga pada zon tegangannya.
A,
C dan E mengalami tegasan tegangan.
B,
D dan F mengalami tegasan mampatan.
5.4.2.3
Balak Selanjar
Apabila satu batang balak diletakkan di antara beberapa
penatang, pergerakan lenturan positif akan terbentuk di antara penatang.
Begitu juga dengan pergerakan lenturan negatif.
Ini menunjukkan tegangan dalam satu balak selanjar berterusan di atas
penatang.
Oleh yang demikian tetulang dalam balak konkrit jenis ini
hendaklah ditempatkan di bahagian-bahagian yang diperlukan (Rujuk Rajah 5.7
).
5.5
Jenis-jenis Tetulang
Terdapat 2 jenis tetulang iaitu:
i)
tetulang dalam bentuk bar. (Rujuk Gambar 5.2)
ii)
tetulang dalam bentuk jejaring. (Rujuk Gambar 5.3)
5.5.1
Jenis bahan dan ciri-ciri tetulang keluli
5.5.1.1
Tetulang dalam bentuk bar
a)
Bar Keluli Lembut
Dibuat dengan haba panas menurut BS 449 : 1974. Ianya dibentuk dalam keadaan
permukaan yang licin dan berpintal. Ia mempunyai kekuatan tegasan 250N/mm².
Pemanjangan yang dibenarkan ialah 22.0%.
b)
Bar Tetulang Tegasan Tinggi Berpintal
Ianya dibuat daripada pancalogam BS 4449 :1978. Ia adalah berbeza daripada
keluli lembut kerana permukaannya yang berpintal dan kekuatan tegasan 460N/mm².
Pemanjangan minima sekurang-kurangnya 12% kecuali tetulang yang lebih besar
daripada 16mm dimana kekuatan tegasannya ialah 425N/mm² dengan pemanjangan 14%.
c)
Bar Tetulang Tegasan Tinggi Buatan Sejuk
Ianya merupakan keluli lembut yang dipintal menurut BS 4461 : 1978. Kekuatan
tegasan ialah 460N/mm² dengan pemanjangan yang dibenarkan 12%.
Walaubagaimanapun, bagi tetulang yang besar, kekuatan tegasannya ialah 425N/mm²
dengan pemanjangan yang dibenarkan 14%.
Kesemua tetulang ini diperbuat dalam saiz metrik seperti berikut :
6,8,10,12,16,20,25,32 dan 40mm. Panjang keluli dibuat dalam bentuk panjang
piawai seperti 12 atau 5 meter.
5.5.1.2
Tetulang dalam bentuk jejaring.
Ianya adalah sejenis kawat yang dibuat dalam pelbagai saiz. Jejaring ini
biasanya mengandungi dawai-dawai halus dan dikimpal sebagai satu jaring.
Keutamaannya ia mesti senang digunakan dan jika perlu senang untuk dibengkokkan
terutamanya disudut-sudut tajam. Fungsi tetulang jejaring ini adalah sebagai
satu rangkai yang mudah untuk memberi bentuk dan juga menyokong konkrit.
Tetulang jejaring ini terdiri daripada beberapa jenis iaitu :
i.
Tetulang jejaring dawai hexagonal.
Jejaring ini adalah yang mudah dikenali dan termurah
sekali. Jejaring ini juga dikenali sebagai ‘chicken wire mesh’ dan dawai
yang biasa digunakan adalah bersaiz antara 10-25mm (diameter).
ii.
Tetulang jejaring dawai terkimpal.
Dawai yang membentuk jejaring ini dibuat daripada keluli
yang berkekuatan kecil dan sederhana. Dawai ini lebih kuat dan teguh, daripada
dawai jenis hexagonal. Jejaring jenis ini boleh dibentukkan kepada bentuk
lengkuk struktur. Keburukan jejaring ini ialah merupakan kelemahan sambungan dua
dawai kerana kimpalan sering tidak dibuat dengan baik pada masa membuat jejaring
ini.
iii.
Tetulang rangka.
Penggunaannya adalah untuk rangka struktur yang merupakan
lapisan-lapisan jejaring diikat. Tetulang rangka diletakkan dengan jarak jauh
sebanyak 30cm empat persegi. Saiz garispusat tetulang 4.20mm dan 6.25mm adalah
yang paling biasa digunakan.
5.5.1
Penyimpanan Tetulang
Tetulang yang telah sampai di tapak bina perlulah diikatkan mengikut saiz
yang digunakan. Ianya disusun mengikut jenis, panjang dan saiz tetulang tersebut.
Jika tetulang tersebut berkarat, maka ianya hendaklah dibuang dan diganti semula.
Tetulang hendaklah sentiasa bersih dan jauh dari kotoran minyak, karat, tanah
dan bahan-bahan lain (Rujuk Gambar 5.4).
5.5.1
Pemasangan Tetulang di Tapak Bina
Tetulang dipasang mengikut lukisan kejuruteraan yang disertakan untuk
sesuatu binaan tersebut. Adalah amat penting untuk memastikan adanya penutup
konkrit (concrete cover) bagi
tetulang tersebut.
Oleh itu, setiap struktur hendaklah mengikut ketetapan jadual penutup
konkrit. Keluli ini diikat dengan besi pengikat gauge 16 atau 18. Besi pengikat
ini digunakan untuk tujuan menstabilkan dan memudahkan peletakan rangkaian
tetulang.
Di dalam CP 110, kita dapat ketahui kehendak-kehendak rekabentuk tetulang di
dalam bahagian struktur bangunan. Segala pembengkokan hendaklah dibuat mengikut
lukisan kejuruteraan dengan tolerans kerja ialah 25% (Rujuk Rajah 5.8).
tqvm
ReplyDeleteBoleh saya tahu dari mana awak dapat sumber ni? Sebelum tu saya nak minta izin sebab nak ambil beberapa info yang awak dah share utk kerja final year project saya. tq
ReplyDeletedeat buku
DeleteBritish standard of management
DeleteSalam ..... Bagaimana cara hendak mambuat pengiraan saiz (tinggi x lebar) rasuk bergantung pada jarak tiang ? Juga jumlah tetulang dan jarak link
ReplyDeletesalam ... saudara izinkan saya shared ye
ReplyDeletetqsm for the info,may i take a note.
ReplyDelete2 tempat yang sesuai menyimpan tetulang?
ReplyDeleteSalam
ReplyDelete